Cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung đã trở thành một phần quen thuộc trong bối cảnh chính trị quốc tế, thường được định hình bởi những tiêu đề về thuế quan và các cuộc đàm phán căng thẳng. Tuy nhiên, ngay trước thềm các cuộc hội đàm mới, Tổng thống Donald Trump đã bất ngờ công bố ba yêu cầu hàng đầu, cụ thể và có phần đáng ngạc nhiên, đối với Bắc Kinh.
Những yêu cầu này không chỉ đơn thuần là những đòi hỏi kinh tế. Chúng mở ra một cánh cửa để nhìn vào bản chất đa diện của cuộc xung đột, một cuộc xung đột vượt ra ngoài các con số thương mại đơn thuần để chạm đến các lĩnh vực công nghệ cao, y tế công cộng và cả chính trị nội bộ nước Mỹ. Bài viết này sẽ phân tích sâu hơn ba yêu cầu trọng tâm của Trump: đất hiếm, fentanyl và đậu nành.
1. Đất hiếm: Con át chủ bài trong cuộc chiến công nghệ
Đất hiếm là một nhóm các khoáng sản thiết yếu cho việc sản xuất mọi thứ, từ các sản phẩm công nghệ cao như máy bay chiến đấu và điện thoại thông minh cho đến các vật dụng hàng ngày như ghế ngồi ô tô. Tầm quan trọng chiến lược này chính là lý do khiến chúng trở thành một trong những mối quan tâm hàng đầu của Trump.
Mối lo ngại của ông được thể hiện rõ ràng trong một tuyên bố trực tiếp khi ông trở về Washington:
“Tôi không muốn họ chơi trò đất hiếm với chúng ta”
Tuyên bố này được đưa ra sau khi Bắc Kinh tuyên bố sẽ thực hiện các biện pháp kiểm soát sâu rộng đối với các khoáng sản này. Điều quan trọng cần lưu ý là động thái của Trung Quốc không phải là một mối đe dọa vô cớ; nó được đưa ra như một phản ứng trước các hành động khiêu khích của Mỹ, chẳng hạn như việc mở rộng lệnh trừng phạt nhắm vào các công ty con của những tập đoàn trong danh sách đen. Mặc dù sau đó Trung Quốc đã cố gắng trấn an cộng đồng quốc tế rằng “các dòng chảy thương mại bình thường” sẽ không bị ảnh hưởng, Trump đã đáp trả bằng lời đe dọa áp thuế 100% lên các lô hàng của Trung Quốc. Rõ ràng, mặt trận kinh tế chỉ là vỏ bọc cho một cuộc đối đầu địa chính trị sâu sắc hơn, nơi đất hiếm chính là vũ khí trong cuộc chạy đua giành quyền bá chủ công nghệ của thế kỷ 21.
2. Fentanyl: Khi thương mại va chạm với khủng hoảng y tế công cộng
Yêu cầu thứ hai của Tổng thống Trump là Trung Quốc “phải dừng ngay việc liên quan đến fentanyl”. Đây là một tham chiếu trực tiếp đến cáo buộc của ông rằng Bắc Kinh đã không kiểm soát được việc xuất khẩu loại thuốc này và các tiền chất của nó, góp phần gây ra cuộc khủng hoảng opioid nghiêm trọng tại Mỹ.
Vấn đề này đã thúc đẩy Washington hành động quyết liệt. Trước đó, Trump đã áp đặt mức thuế 20% lên tất cả hàng hóa Trung Quốc như một biện pháp trừng phạt đối với dòng chảy fentanyl bất hợp pháp vào Mỹ, và các khoản phí này được cộng chồng lên các mức thuế “Ngày Giải Phóng” mà ông đã áp dụng. Về phía mình, Bắc Kinh đã thắt chặt kiểm soát đối với hai loại hóa chất có thể được sử dụng để sản xuất fentanyl. Tuy nhiên, Trung Quốc cũng nhiều lần khẳng định rằng việc giải quyết vấn đề nghiện ma túy là trách nhiệm của chính nước Mỹ. Yêu cầu này cho thấy một chiến thuật đàm phán độc đáo của Trump: vũ khí hóa một cuộc khủng hoảng xã hội trong nước để tạo đòn bẩy trên bàn thương mại quốc tế.
3. Đậu nành: Áp lực chính trị từ vùng nông thôn nước Mỹ
Đậu nành đóng một vai trò quan trọng trong tranh chấp thương mại, và nó là đòn bẩy chính mà Trung Quốc sử dụng. Sự thay đổi trong hoạt động mua hàng của Trung Quốc là rất kịch tính: từ việc mua khoảng 12,6 tỷ đô la đậu nành Mỹ vào năm ngoái, con số này đã giảm xuống mức không trong năm nay. Thay vào đó, Trung Quốc đã chuyển sang các nhà cung cấp từ Nam Mỹ.
Sự thay đổi đột ngột này đã gây ra sự thất vọng ngày càng tăng trong giới nông dân Mỹ, một bộ phận cốt lõi trong cơ sở ủng hộ của Trump. Nhiều người trong số họ đã hết chỗ chứa đậu nành chưa bán được và phải đối mặt với áp lực từ giá cả sụt giảm. Nỗi đau của họ càng thêm trầm trọng bởi một yếu tố trớ trêu đến từ chính nền chính trị nội bộ của Mỹ: họ đang háo hức chờ đợi các gói viện trợ từ Washington, nhưng các gói này lại đang bị đình trệ do chính phủ đóng cửa. Thể hiện sự thất vọng của mình, Trump đã đe dọa sẽ ngừng nhập khẩu dầu ăn từ Trung Quốc, cáo buộc nước này cố tình “gây khó khăn cho những người nông dân trồng đậu nành của chúng ta”. Yêu cầu này cho thấy áp lực chính trị nội bộ gay gắt mà Trump đang phải đối mặt, nơi hậu quả của cuộc chiến thương mại quốc tế lại bị nhân lên bởi sự rối loạn chính trị trong nước.
Kết luận: Một Mạng Lưới Phức Tạp, Không Phải Một Cuộc Chiến Đơn Giản
Ba yêu cầu trọng tâm—đất hiếm, fentanyl và đậu nành—vẽ nên một bức tranh về một cuộc xung đột phức tạp hơn nhiều so với các tiêu đề về thuế quan và thâm hụt thương mại. Chúng cho thấy một cuộc đối đầu đan xen giữa các lợi ích chiến lược, khủng hoảng xã hội và áp lực chính trị nội bộ.
Trong bối cảnh này, Tổng thống Trump đã đưa ra những tuyên bố có phần mâu thuẫn. Ông vừa đe dọa áp các mức thuế khổng lồ, vừa bày tỏ sự lạc quan về mối quan hệ của mình với Chủ tịch Tập Cận Bình và kỳ vọng vào một “thỏa thuận công bằng”. Khi các nhà đàm phán chuẩn bị gặp mặt, câu hỏi vẫn còn đó: liệu những yêu cầu rất cụ thể này có phải là con đường dẫn đến một giải pháp có mục tiêu, hay chúng báo hiệu một cuộc xung đột đã trở nên quá rối rắm và đa diện để có thể dễ dàng giải quyết?
